• 03 grudnia 2024
  • Imieniny:  Franciszka, Ksawerego, Kasjana

Przemierzając powiat gorlicki, szczególnie często napotykamy zabytki architektury drewnianej – cerkwie, kościoły, kaplice, dzwonnice. Obiekty te na trwałe wpisały się już w krajobraz Beskidu Niskiego i Pogórza.
Charakterystyczny akcent w krajobrazie stanowią greckokatolickie i prawosławne cerkwie – wiosną i latem ich duże, baniaste hełmy i brązowe ściany są z dala widoczne, odcinając się wyraźnie od zieleni pól. Cerkwie Beskidu Niskiego zazwyczaj są trójdzielne, składają się z prezbiterium, nawy oraz babińca, nad którym wznosi się wieża. Wszystkie części nakrywają wysokie, niekiedy kilkakrotnie łamane dachy zwieńczone baniami. Głównym elementem wyposażenia cerkwi jest ikonostas, czyli ściana z wmontowanymi w nią kilkoma rzędami ikon, niejednokrotnie ozdobiona dekoracją snycerską. Najstarsze z cerkwi, m.in. w Owczarach i Kwiatoniu pochodzą jeszcze z XVII wieku. Do pięknych przykładów  architektury cerkiewnej należą także obiekty w Bartnem, Skwirtnem, Koniecznej, Hańczowej czy Gładyszowie wzniesiona na planie krzyża równoramiennego.
Kościoły rzymskokatolickie znajdują się głównie w północnej części powiatu. Najstarsze i najpiękniejsze z nich – w Binarowej i Sękowej zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO.  Obydwie świątynie, podobnie jak rekonstruowany po pożarze kościół w Libuszy, wzniesione zostały na początku XVI wieku. Świątynie pierwotnie były dwuczęściowe (nawa i prezbiterium), nakryte wspólnym gontowym dachem. W późniejszych czasach dostawiano do nich wieże czy niekiedy dobudowywano charakterystyczne podcienia,  tzw. soboty. Inny charakter posiadają znacznie późniejsze, pochodzące z XVIII wieku, kościoły w Szalowej, Szymbarku czy Rożnowicach. Wzniesione w stylu barokowym, starają się naśladować trendy stosowane powszechnie w ówczesnym budownictwie murowanym. W zewnętrznym wyglądzie przejawia się to głównie w rozbudowanych dwuwieżowych fasadach, baniastych hełmach (Szalowa),  szczytach z wolutowymi zdobieniami (Szymbark), jak również w dekoracji wnętrza, m.in. w iluzjonistycznym malarstwie.
Na terenie powiatu zachowała się również piękna sześcioboczna kaplica cmentarna z XVII wieku w Moszczenicy  (jedyny podobny obiekt z Małopolski znajduje się na Salwatorze w Krakowie), jak również dzwonnica przycerkiewna w Pętnej z I poł. XIX wieku.
Miejscem, gdzie można poznać drewniane tradycyjne budownictwo Pogórzan, jest Skansen Budownictwa Ludowego w Szymbarku. Zobaczyć tu można m.in. kurną chatę, zabudowania gospodarcze, wiatraki, kuźnię, olejarnię, piec garncarski.

Kościół w Szymbarku wzniesiony został w 1782 r. Jego ściany i dachy pobite są gontem. Bardzo piękny jest szczyt fasady ozdobiony falistym wykrojem. Wewnątrz trzy rokokowe ołtarze z 2. poł. XVIII w. W lewym ołtarzu bocznym obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem wręczającej różańce św. Dominikowi i św. Katarzynie Sieneńskiej z XVII-XVIII w. Drewniane ambona i chrzcielnica pochodzą z XIX w., na ambonie ustawiona jest współczesna rzeźba Chrystusa Frasobliwego.

Kościół w Szalowej. Barokowa świątynia powstała w 1736 lub 1739 r.  Trójnawowa, na nawach bocznych nadbudowane dwie masywne wieże. Pomiędzy nimi szczyt z rzeźbą św. Michała Archanioła walczącego z szatanem. Wnętrze zachwyca polichromią i jednolitym, barokowo--rokokowym wyposażeniem. Należą do niego m.in. późnobarokowe ołtarze z poł. XVIII w. (główny i 6 bocznych) ambona z XVIII w., chrzcielnica z czarnego marmuru z XVII/XVIII w. oraz rzeźby apostołów umieszczone na arkadach oddzielających nawy.

Kaplica w Moszczenicy. Kaplica powstała ok. 1680 r. Zbudowana jest na planie sześcioboku. Pobite gontem ściany posadowione są na podmurówce z kamienia. Obiekt nakryty jest namiotowym, sześciopołaciowym gontowym dachem, zwieńczonym pozorną latarnią z podwójnym daszkiem. W wejściu portal wycięty jeszcze w tzw. ośli grzbiet rozpowszechniony w dobie gotyku. Wnętrze ozdobione jest barokowo-ludową polichromią ukazującą rozbudowany  (składający się z ponad 20 scen) cykl Męki Pańskiej.

Cerkiew w Kwiatoniu zbudowana została w XVII w. W 1743 r. dobudowano do niej wieżę. Stanowi najpiękniejszy przykład północno--zachodniego łemkowskiego budownictwa sakralnego w Polsce. Bryła zachwyca przede wszystkim namiotowymi, łamanymi dachami oraz bardzo wysoką wieżą o pochyłych, zwężających się ku górze ścianach. Z wyposażenia uwagę zwraca głównie piękny ikonostas wykonany przez Michała Bogdańskiego w 1904 r. Polichromia pochodzi z 1811 r. W 2013 r. cerkiew została wpisana na Listę UNESCO.

Cerkiew w Gładyszowie wzniesiona została w 1938 r. Zbudowana jest w tzw. ukraińskim stylu narodowym, na planie krzyża równoramiennego. Na skrzyżowaniu jego ramion wznosi się ogromna kopuła zakończona ślepą latarnią. Wewnątrz znajduje się ikonostas wykonany w 2005 r. Utrzymany w białej tonacji, doskonale harmonizuje z naturalnym kolorem ścian. W cerkwi są dwa ołtarze, w jednym ikona Ukrzyżowanie z XVIII w., w drugim sprowadzonym do świątyni w latach 80. XX w. Pieta oraz Serce Jezusa.

Cerkiew w Owczarach powstała w 1653 r. W 1994 r. otrzymała prestiżową nagrodę Prix Europa Nostra za wzorowo prowadzone prace konserwatorskie. W bryle uwagę zwracają namiotowe, łamane uskokowo dachy zwieńczone wysmukłymi, baniastymi hełmami. Nadproże zachodniego portalu wycięte w tzw. ośli grzbiet. W świątyni znajduje się kompletne wyposażenie cerkiewne z XVII-XIX w., m.in.  piękny ikonostas oraz dwa barokowe ołtarze boczne w nawie z początku XVIII w.

Źródło: Paweł Kutaś - Powiat Gorlicki. Przyroda, architektura, kultura, wypoczynek
Zdjęcia: Jacek Kosiba i Ewa Żarnowska

 Zobacz także stronę Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej

Binarowa, gmina Biecz

Kościół w Binarowej jest jednym z najcenniejszych zabytków drewnianego budownictwa sakralnego w Polsce. W 2003 roku został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa
Kulturalnego i Naturalnego UNESCO.

Kościół parafialny pw. Św. Michała Archanioła w Binarowej wzniesiony został około 1500 r. W 1596 r. dostawiono wieżę. Prawdopodobnie na początku XVII w. kościół otoczono podcieniami (sobotami) i wzniesiono na dachu nawy wieżyczkę na sygnaturkę. W latach 1641-1650 świątynię gruntownie przekształcono: powstała wtedy kaplica pw. Aniołów Stróżów, przebudowano chór muzyczny, powiększono otwory okienne, wykonano nową polichromię. Po 1908 r. dachy nawy, prezbiterium oraz górne partie wieży pokryto blachą ocynkowaną, a szalunek gontowy ścian zastąpiono deskowaniem, co w znacznym stopniu zniekształciło pierwotny kształt bryły kościoła. Od lat dziewięćdziesiątych XX w. trwają prace nad przywróceniem stanu świątyni sprzed 1908 r.
Świątynia zbudowana została w konstrukcji zrębowej, pobita gontami, częściowo oszalowana i pokryta blachą. Izbicowa wieża o pochyłych ścianach silnie zwężających się ku górze, wzniesiona została w konstrukcji słupowo-ramowej. W nawie, kaplicy i zakrystii znajdują się nadwieszone nad tymi pomieszczeniami chóry muzyczne.
Najstarszymi i najcenniejszymi elementami wyposażenia kościoła są gotyckie rzeźby z końca XIV w.: rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem i płaskorzeźby świętych: Małgorzaty, Doroty, Katarzyny i Barbary. W ołtarzu głównym znajduje się figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem z drugiej ćwierci XV w. Inne zabytki z okresu średniowiecza to kamienna chrzcielnica, gotycki dzwon z XV w. oraz ozdobne okucia drzwi prowadzących z kruchty do nawy.
Wyjątkową wartość kościoła stanowią malowidła wykonane techniką chudej tempery we wnętrzu świątyni. Najstarsza, z początku XVI w., jest późnogotycka, ornamentalna dekoracja patronowa stropu prezbiterium i nawy. Z XVII w. pochodzą barokowe wielobarwne cykle przedstawieniowe, m.in. figuralna dekoracja ścian prezbiterium złożona z 24-kwaterowego cyklu pasyjnego, imitująca tkaninę dekoracja dolnych ścian prezbiterium, figuralno-ornamentalna dekoracja kaplicy Aniołów Stróżów z 1655 r., dekoracja malarska zakrystii.
Znaczna część wyposażenia świątyni pochodzi z XVII w. Do najciekawszych elementów należą: ołtarz główny, bogato rzeźbione ławki, konfesjonały pokryte malowidłami, tron celebransa i ambona. W XVII w. powstały prawdopodobnie także rzeźby Chrystusa Ukrzyżowanego, Matki Boskiej i św. Jana, umieszczone na belce tęczowej.
Warto też zwrócić uwagę na obrazy w bocznych ołtarzach. W ołtarzu północnym jest to otaczany żywym kultem obraz Matki Boskiej z trzeciej ćwierci XVII w. (według tradycji, dar króla Polski Jana Kazimierza), w ołtarzu południowym XVII-wieczny obraz Chrystusa Ubiczowanego.

Binarowa  Binarowa

 

Sękowa, gmina Sękowa

Kościół pw. Św. Św. Filipa i Jakuba w Sękowej jest jedną z najbardziej malowniczych świątyń drewnianych w Polsce. Obiekt ten stanowi znakomity przykład kunsztu dawnych mistrzów pogórzańskich. W 2003 roku został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO. W kościele eksponowany jest medal Prix Europa Nostra przyznany w 1994 r. za wzorowo prowadzone prace konserwatorskie.


Kościół jednonawowy,wzniesiony został w konstrukcji zrębowej z modrzewiowych, ręcznieociosanych bierwion. Kwadratowa izbicowa wieża konstrukcjisłupowo-ramowej zwieńczona jest kopulastym hełmem z wysmukłą latarnią.Świątynię obiegają malownicze, szerokie podcienia. Nawę, prezbiterium izakrystię pokrywa wspólny dach, bardzo stromy, pokryty gontami.
Przed I wojną światową kościół należał do najpiękniejszychw Małopolsce, m.in. z powodu zabytkowego wyposażenia. Znajdowały się tupóźnorenesansowe ołtarze, obrazy XV-wiecznych mistrzów cechowych,fragment XV-wiecznego tryptyku. Eksponowane miejsce zajmowała kamiennachrzcielnica. Ściany i strop we wnętrzu pokryte były neogotyckąpolichromią. Sprzęty były bogato ornamentowane, lśniły jaskrawościąbarw i złoceń. Kościółek chętnie malowali wybitni artyści, m.in.Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Teodor Axentowicz, WłodzimierzTetmajer.
Podczas I wojny światowej kościół został zdewastowany przez wojskaaustriackie - drewna użyto do szalowania okopów. Przy tym barbarzyńskimprocederze podobno katolickiej armii przepadła także większośćwyposażenia. Odbudował kościół Władysław Długosz, a pracekonserwatorskie były prowadzone (z przerwami) przez prawie całą drugąpołowę XX w.
W skromnym obecnie wyposażeniu kościoła najpiękniejszy jestpóźnorenesansowy ołtarz główny z początku XVII w., zdewastowany w 1915,zrekonstruowany w latach 1948-49. W polichromowanym, złoconym ołtarzuumieszczono obrazy świętych: Mikołaja, Benedykta i Antoniego. Wskrzydłach znajdują się posagi świętych Piotra i Andrzeja. Wzwieńczeniu rzeźba Salvator Mundi z medalionami z wizerunkami patronówkościoła, świętych Filipa i Jakuba. Uwagę zwraca także kamiennapóźnogotycka chrzcielnica z 1522 r. Na ścianie południowej przetrwałyniewielkie fragmenty polichromii sprzed 1888 r. Ołtarze boczne sąwspółczesne, z ostatniej ćwierci XX w., jeden z obrazem św. Huberta,drugi z figurą Najświętszej Panny.

 

 Bartne, Gmina Sękowa

 Cerkiew parafialna greckokatolicka pw. świętych Kosmy i Damiana zbudowana została w 1842 r. (data w nadprożu). Jest to typowa cerkiew zachodniołemkowska. Wieżę dobudowano w XVIII w.
Budowla trójdzielna o konstrukcji zrębowej, pobita i pokryta jest gontami. Wieża konstrukcji słupowo-ramowej zwieńczona jest kopulastym hełmem z pozorną latarnią. Ściany budowli pokryte są wielobarwną dekoracją malarską.
W świątyni wyeksponowane są zbiory łemkowskiej sztuki cerkiewnej i ludowej. Znajduje się tu m.in. kompletny ikonostas z XVIII w. (niektóre ikony pochodzą być może z XVI w.) i ołtarz boczny z 1797r. Do najcenniejszych zabytków należą XVIII-wieczne ikony Matka Boska z Dzieciątkiem i Chrystus (w typie Pantokratora). Część obrazów pochodzi z cerkwi w okolicznych wsiach (wśród nich grupa 19 ikon z Bodaków). W babińcu umieszczone są odrzwia ze zniszczonej w 1971 r. cerkwi z Nieznajowej. W muzeum organizowane są wystawy okresowe.

 

Kwiatoń, gmina Uście Gorlickie

Świątynia jest klasycznym przykładem zachodniołemkowskiego budownictwa cerkiewnego. Uważana jest za jedną z najpiękniejszych cerkwi w Polsce.

dawna cerkiew

Cerkiew greckokatolicka pw. św. Parascewii w Kwiatoniu wzniesiona została zapewne w 2. połowie XVII w. (według tradycji w 1700 r.). Wieża prawdopodobnie dostawiona została w 1743 r. lub wówczas była remontowana (data na belce).
Cerkiew trójdzielna o konstrukcji zrębowej, pobita i pokryta gontami.
Cerkiew posiada wyjątkowo strzelistą bryłę. Wszystkie człony budowli wzniesione zostały na planach zbliżonych do kwadratów. Pod wieżą znajduje się babiniec.
Dekoracja malarska ścian i stropów wykonana została w XVIII w., a złożona jest z motywów figuralnych i ornamentalnych. W świątyni zachowało się kompletne wyposażenie cerkiewne z XVIII i XIX w. Ikonostas pędzla Michała Bogdańskiego wykonany został w 1904 r. Ołtarz pochodzi z XIX w. Obecnie jest to kościół pomocniczy parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Uściu Gorlickim. 

 

 

 

 

Szalowa, Gmina Łużna

Świątynia w Szalowej jest jednym z najcenniejszych barokowych kościołów drewnianych w Polsce. Została wytypowana do wpisania na prestiżową Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO.

kościół

Kościół parafialny pw. Św. Michała Archanioła w Szalowej wzniesiony został w 1736 lub 1739 r. dzięki staraniom właściciela wsi Krzysztofa Jordana i miejscowego proboszcza ks. Wojciecha Stefanowskiego. Budowlę ukończono i konsekrowano w 1756 r. Kościół restaurowano w XIX i XX w.
Późnobarokowa świątynia wzniesiona została w konstrukcji zrębowej, oszalowana i pokryta blachą. Nawa główna i prezbiterium nakryte są wspólnym dachem wielopołaciowym. W dachu umieszczona jest ośmioboczna cebulasta wieżyczka na sygnaturkę z latarnią. Świątynia jest budowlą trójnawową zbudowaną w układzie bazylikowym.
Wyposażenie kościoła jest jednolite (barokowo-rokokowe), pochodzi głównie z XVIII w. Składają się na nie polichromia, wystrój rzeźbiarski i sprzęty. Na szczególną uwagę zasługuje wielobarwna, iluzjonistyczna polichromia. Wykonana została ok. połowy XVIII w., a uzupełniono ją w 1808 r. Ściany prezbiterium pokryte są m.in. wielobarwnymi polnym kwiatami. Na sklepieniu ukazane są przedstawienia alegoryczne, m.in. Golgota, Adoracja Najświętszego Sakramentu, Tablice Dekalogu, Arka Noego. Wyjątkowo interesująca jest malarsko-rzeźbiarska dekoracja ściany i belki tęczowej. Malowidło na ścianie jest uzupełnieniem dla rzeźbiarskiego przedstawienia Grupy Ukrzyżowania. Centralna postać malowidła - żołnierz na koniu - przebija włócznią bok Chrystusa na krzyżu, umieszczonym na belce tęczowej. Wszystkie detale architektoniczne są drewniane i polichromowane. Szczególnie okazale prezentują się dwa barokowo-rokokowe portale zakrystyjne z połowy XVIII w. z figurkami uskrzydlonych aniołków. Na łukach arkad naw bocznych ustawione są rzeźby Apostołów. Do ciekawszych rzeźb w kościele należy figura św. Michała Archanioła w walce z szatanem w postaci smoka z ok. połowy XVIII w., umieszczona w szczycie fasady, i barokowo-ludowa rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego z XIX w.

dwór

Bardzo cenne są drewniane, kolumnowe ołtarze późnoba-rokowe z bogatą dekoracją rokokową z ok. połowy XVIII w. (ołtarz główny i sześć bocznych). W ołtarzu głównym znajdują się XVIII-wieczne obrazy Świętej Trójcy i św. Michała Archanioła. W jednym z ołtarzy bocznych umieszczo-no obraz św. Jana Kantego z pierwszej połowy XVII w., otoczony kultem wzmiankowanym od XVII w., i św. Anny Samotrzeciej z XVI w., w drugim znajduje się obraz św. Mikołaja z XVI w. i św. Barbary i św. Stanisława biskupa z XVII w. Cennym zabytkiem jest chrzcielnica z czarnego marmuru (XVII/XVIII w.)
Zwrócić warto uwagę na rokokową ambonę z połowy XVIII w., rokokowe konfesjonały i ławki, XVII-wieczny obraz Veraicon umieszczony pod belką tęczową, ukazujący twarz Chrystusa i rokokowe feretrony z 2. połowy XVIII w. W konwencji stylowej całego wyposażenia utrzymany jest wsparty na dwóch kolumnach drewniany chór muzyczny z 2. połowy XVIII w. z bogato ornamentowanym parapetem.

 

 

 

 

Banica, Gmina Uście Gorlickie

dawna cerkiew XVIII w.

Greckokatolicka cerkiew pw. św. Kosmy i Damiana zbudowana została w 1787 r. W 1898 r. gruntownie ją przebudowano, przez co utraciła nieco swój pierwotny wygląd. Jest to konstrukcja trójdzielna, zrębowa. Wewnątrz znajduje się ikonostas z 1757 r. Obok świątyni stoi dzwonnica z XIX w. Obecnie jest to kościół rzymskokatolicki.

 

Bodaki, gmina Sękowa

Greckokatolicka cerkiew pw. Św. Dymitra. Zbudowano ją w 1902 r., w miejscu poprzedniej. Budowla jest zrębowa, szalowana deskami, trójdzielna. We wnętrzu znajduje się ikonostas, polichromia figuralna i ornamentalna z XX w. Obecnie jest to kościół rzymskokatolicki.

Cerkiew prawosławna pw. Św. Dymitra. Wzniesiono ją w 1934 roku i jest to również budowla trójdzielna, szalowana deskami. Dach kryty blachą ma dwie kopułki z hełmami.

 

Brunary Wyżne, gmina Uście Gorlickie

cerkiew

Cerkiew parafialna grecko-katolicka pw. św. Michała Archanioła w Brunarach Wyżnych zbudowana została w 1797 w typie zachodnio-łemkowskiego budownictwa cerkiewnego. Powiększono ją i przekształcono w latach 1830-1831 (z tego czasu pochodzi m.in. prezbiterium, stropy, kruchta).
Cerkiew drewniana, oszalowana oraz częściowo pokryta i pobita gontami, wzniesiona w konstrukcji zrębowej, pierwotnie trójdzielna.
Dekorację malarską ścian i stropów o motywach architektonicznych i roślinnych wykonali Antoni i Józef Bogdańscy w 1898 r. W nawie zachowały się fragmenty starszej polichromii z końca XVIII w. Wyposażenie wnętrza pochodzi z XVIII-XIX w. Barokowy ikonostas z zespołem ikon wykonany został w XVIII w. Barokowe ołtarze boczne przy prezbiterium pochodzą z 2. poł. XVII w. W lewym znajduje się obraz "Pieta" z tego samego czasu. W rokokowym ołtarzu z 2. poł. XVIII, w nawie w. umieszczony jest XVIII-wieczny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Ambona z malowanymi na parapecie postaciami ewangelistów wykonana została w XVIII w. Ława rokokowa z malowaną dekoracją datowana jest na drugą połowę tego stulecia. Ikony i krzyże pochodzą z XVIII-XIX w.
Cerkiew otoczona jest kamiennym murem zbudowanym zapewne z ok. 1830 r. z murowanymi bramkami. Obecnie jest to rzymskokatolicki kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej.

 

Gładyszów, gmina Uście Gorlickie

dawna cerkiew

Cerkiew greckokatolicka pw. Św. Michała Archanioła zbudowano w 1938 roku r. w miejscu poprzedniej, zni-szczonej w 1915 roku. Powstała ona na planie krzyża greckiego w stylu huculskim (przyjętym jako narodowy ukraiński). We wnętrzu znajduje się ołtarz rokokowy z XVIII w. Obecnie jest to kościół rzymskokatolicki, ale odprawiane są tutaj również nabożeństwa greckokatolickie.

 

Hańczowa, gmina Uście Gorlickie

cerkiew

Cerkiew parafialna grec-kokatolicka pw. Opieki Bogarodzicy w Hańczowej wzniesiona została w 1. poł. XIX w. w typie zachodniołem-kowskim. Wieżę dostawiono w XVIII w. Świątynia została gruntownie przekształcona i rozbudowana w 1871 r. Cerkiew wzniesiona została w konstrukcji zrębowej, pobita i pokryta jest gontami. Wieża zbudowana jest w konstrukcji trójdzielnej słupowo-ramowej, ma izbicę, na ścianach której namalowane są tarcze zegarowe. Dachy zwieńczone są baniastymi wieżyczkami ze ślepymi latarniami.
Cerkiewne wyposażenie świątyni pochodzi z XVIII-XIX w. Dekoracja malarska stropów wykonana w końcu XIX w. złożona jest z motywów architektonicznych, ornamentalnych i figuralnych. Zachował się kompletny ikonostas z tego samego czasu. Polichromia i ikonostas malowane są przez Antoniego, Michała i Zygmunta Bogdańskich.
Cerkiew otoczona jest zrekonstruowanym drewnianym ogrodzeniem, w którym znajdują się bramki z 1811 i 1871r. W sąsiedztwie świątyni usytuowane są zabudowania plebańskie z XIX-XX w. (plebania, stodoła, spichlerz). Obecnie jest to cerkiew parafialna prawosławna pod tym samym wezwaniem.

 

Krzywa, gmina Sękowa

Cerkiew greckokatolicka z lat 1924 - 1926. Świątynia trójdzielna o konstrukcji zrębowej, kryta blachą, zwieńczona trzema ośmiobocznymi kopułami. Największa kopuła znajduje się nad nawą. Wewnątrz zachował się ołtarz ozdobiony malowidłami. Obecnie jest to kościół rzymskokatolicki.

Kunkowa, gmina Uście Gorlickie

cerkiew

Cerkiew greckokatolicka pw. św. Łukasza Apostoła w Kunkowej wzniesiona została prawdopodobnie w 1868 r. w typie zachodniołemkowskim. Cerkiew trójdzielna o konstrukcji zrębowej, pobita gontami i pokryta blachą. Wieża wzniesiona jest w kon-strukcji słupowo-ramowej i ma pochyłe ściany i nadwieszoną izbicę. Dachy zwieńczone są baniastymi wieżyczkami ze ślepymi latarniami. Hełm wieży jest podobnego kształtu. Latarnie zwieńczone są żelaznymi, ozdobnymi, kutymi krzyżami kowalskiej roboty.
W świątyni zachowane jest oryginalne wyposażenie cerkiewne z XVIII i XIX w. Obecnie cerkiew filialna parafii prawosławnej w Bielance pod tym samym wezwaniem.

 

Libusza, gmina Biecz

Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Libuszy wzniesiony został ok. 1513 r. W 1609 r. do świątyni dobudowana została wieża. Kościół był remontowany w XVII, XIX i kilkakrotnie w XX w. W lutym 1986 r. na skutek podpalenia świątynia spłonęła. Stało się to krótko po przeprowadzeniu ostatniej kompleksowej konserwacji architektury i wnętrza budowli. Z pożaru ocalała zakrystia, nadpalone ściany (zachowując pełen obwód zrębowej całości) i piękny krzyż ludowy umieszczony na zewnątrz ściany zamykającej prezbiterium. Spłonęła całkowicie wieża kościoła i cenne wyposażenie świątyni. W 1988 r. podjęta została decyzja o rekonstrukcji kościoła, jednak na skutek różnych trudności do prac przystąpiono dopiero w 1996 r. Z wielką starannością i z zachowaniem wszelkich szczegółów konstrukcyjnych odbudowana została wieża. Jest identyczna jak poprzednia spalona. Aktualnie prace budowlane przy odbudowie kościoła są kontynuowane. Wzniesiony został w konstrukcji zrębowej, pierwotnie pobity i pokryty był gontami. Nad nawą i prezbiterium znajdował się wspólny, dach wielopołaciowy wsparty na gotyckiej więźbie storczykowej. Świątynia była jednonawowa. Zachowały się też liczne detale ciesielskie z czasu budowy świątyni. W kościele znajdowała się niezwykle cenna polichromia, wybitne dzieło sztuki. Strop pokryty był późnogotycką dekoracją malarską z 1523 r. złożoną z motywów ornamentalnych i figuralnych. Było to dzieło anonimowego malarza tzw. Mistrza z Wójtowej. Ściany pokrywała późnorenesansowa polichromia figuralna z XVI-XVII w. Wyposażenie kościoła było głównie renesansowe i barokowe z XVI-XVIII w. Najcenniejszym zabytkiem był późnogotycki tryptyk wykonany ok. 1520-1530 r. przez wspomnianego już Mistrza z Wójtowej. Kościół w Libuszy był jednym z najcenniejszych i najpiękniejszych kościołów drewnianych w Polsce i do czasu pożaru jedną z najlepiej zachowanych późnogotyckich świątyń drewnianych na Podkarpaciu.

Męcina Wielka

cerkiew


Cerkiew greckokatolicka pw. Św. Św. Kosmy i Damiana
zbudowana została w 1807 roku. W 1930 roku przebudowano ją gruntownie, zmieniając kopuły i nadając świątyni charakter bardziej bizantyjski. Po roku 1986 przywrócono świątyni styl typowo łemkowski. Jest to konstrukcja trójdzielna z wieżą słupowo - ramową. Wewnątrz znajduje się dobrze zachowane wyposażenie (m.in. ikonostas). Na uwagę zasługuje także dzwonnica.

 Moszczenica, gmina Moszczenica

kaplica

Kaplica cmentarna pw. Chrystusa w Ciemnicy w Moszczenicy wzniesiona została ok. 1680 r. Na obecne miejsce przeniesiona została ze starego cmentarza. Budowla była gruntownie odnawiana w latach 1966-1968. Kaplica barokowa, drewniana, pokryta gontami, zbudowana w konstrukcji zrębowej. Wzniesiono ją na planie sześcioboku i jest jednopo-mieszczeniowa. W wejściu znajduje się późnogotycki portal z 1. połowy XVI w. Ściany kaplicy pokryte są barokowo-ludowymi malowidłami z ok. 1680 r. ze scenami Męki Pańskiej. Szczególnie cenne są: barokowy obraz Chrystusa w Ciemnicy z Matką Boską Bolesną z XVII-XVIII w. oraz barokowa rzeźba Chrystusa u słupa z XVIII w.

 Owczary, gmina Sękowa

dawna cerkiew

 

     carskie wrota                         ikonostas

 

Pętna, gmina Sękowa

Dzwonnica. Została zbudowana w 1700 r. i stoi obok murowanej cerkwi pw. Św. Parascewi.

Ropa, gmina Ropa

cerkiew

Kościół parafialny pw. Św. Michała Archanioła w Ropie wzniesiony został w drugiej połowie XVIII wieku przez Wilhelma Siemieńskiego. Ok. 1800 r. świątynia została powiększona przez wzniesienie dwóch kaplic-wież i kruchty ze ślepym portykiem kolumnowym. W 1956 r. do prezbiterium dobudowano nową zakrystię oraz przebudowano kruchtę. Jest to świątynia jednonawowa, zbudowana w stylu barokowym z elementami klasycyzującymi (przed-sionek) i hełmami wieżowymi o formach lokalnej architektury cerkiewnej. Zbudowana została w konstrukcji zrębowej, pobita gontami. W dachu znajduje się barokowa, baniasta wieżyczka na sygnaturkę z latarnią. Wieże z kaplicami i kruchta są murowane. Wieńczą je hełmy cebulaste z latarniami. Ściany i stropy kościoła ozdobione są dekoracją malarską o motywach figuralnych wykonaną w 2. połowie XIX w. Świątynia posiada wyposażenie z XVIII-XIX w. Ołtarz główny i dwa ołtarze boczne z 1.połowy XIX w. nawiązują do tradycji barokowej. W ołtarzu głównym znajdują się m.in. obrazy Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Michała Archanioła z XIX w. Ołtarze w kaplicach pochodzą z początku XX w. Klasycystyczna chrzcielnica wykonana została ok. 1800 r. Późnobarokowa ambona datowana jest na XVIII w., a kamienna kropielnica wykonana została w 1691 r. Kościół otoczony jest murowanym ogrodzeniem, w którym znajduje się murowana dzwonnica wzniesiona w 1. połowie XIX w.

 

Ropica Górna, gmina Sękowa

dawna cerkiew

Cerkiew greckokatolicka pw. Św. Michała Archanioła w Ropicy Górnej wzniesiona została w 1813 lub 1819 r. w typie zachodniołemkowskim. Świątynię przebudowano w XIX i XX w. Cerkiew trójdzielna zbudowana w konstrukcji zrębowej, pobita i pokryta gontami oraz częściowo oszalowana. Wieża wzniesiona została w konstrukcji słupowo-ramowej. Ściany i stropy we wnętrzu świątyni ozdobione są dekoracją malarską złożoną z motywów ornamentalnych i figuralnych, wykonaną na przełomie XIX i XX w. W kościele zachowane jest cenne wyposażenie cerkiewne z XVIII-XIX w. Kompletny, rokokowy ikonostas i ikony pochodzą z 2. połowy XVIII w. Późnobarokowe ołtarze w nawie zostały wykonane w tym samym czasie. W ołtarzu lewym znajdują się m.in. ikona Matki Boskiej z Dzieciątkiem z końca XIX w., a w ołtarzu prawym ikona św. Mikołaja z XVIII w. Ponadto zachowały się m.in.: obrazy św. Trójcy barokowy z końca XVII w. i (owalny) z XVIII/XIX w. i św. Michała Archanioła z 2. ćwierci XIX w. Cerkiew otoczona jest drewnianym ogrodzeniem, w którym znajduje się wejście przez drewnianą bramkę nakrytą daszkiem namiotowym.

Rożnowice, gmina Biecz

Kościół pw. Św. Andrzeja w Rożnowicach wzniesiony został w latach 1756-1764 staraniem ks. Pawła Gołkowskiego. Świątynia była kilkakrotnie odnawiana m.in. w 1894 r. W tym czasie ściany i dachy zostały obite blachą, którą usunięto i zastąpiono gontami podczas prac remontowych w latach 1970-1975. W 1992 r. od uderzenia pioruna spłonęła wieża, więźba dachowa, stropy i organy. Dzięki ofiarności parafian udało się ocalić znaczną część cennego wyposażenie kościoła. Pod koniec lat 90. XX w. wieża została odbudowana, a świątynię pokryto blaszanym dachem opartym na metalowej więźbie. Kościół jest unikatowym przykładem imitacji w drewnie rozwiązań przejmowanych z barokowych wzorców monumentalnej architektury sakralnej. Projektantem świątyni był zapewne doświadczony architekt. Zbudowana jest w konstrukcji zrębowej o ścianach pobitych gontami. Ozdobą budowli była pierwotna, malownicza wieża konstrukcji słupowo-ramowej, wzniesiona na planie kwadratu, o ścianach pobitych gontami, podzielonych zadaszeniami i silnie zwężających się ku górze. Wieńczył ją wysmukły hełm z kopułką. Świątynia trójnawowa. Kościół ma późnobarokowy wystrój wnętrza. Nawy boczne oddzielone są od nawy głównej kolumnami, na których oparte są spłaszczone łuki arkad oraz faliście wygięta belka tęczowa. Na kolumnach i łukach arkad wspierało się pozorne sklepienie deskowe. Charakter stylowy wnętrza podkreśla polichromia złożona z motywów roślinnych i geometrycznych. Autorem malowideł wykonanych w 1787 r., a odsłoniętych przez konserwatorów w latach 1970-1975 był J. Kozicki. Wyposażenie świątyni pochodzi z różnych okresów, ale głównie z XVIII w. Trzy ołtarze rokokowe datowane są na koniec tego stulecia. W ołtarzu głównym znajdują się obracane nisze, w których umieszczone są rzeźby: Św. Andrzeja, Matki Boskiej z Dzieciątkiem, Chrystusa Bolesnego i Chrystusa Zmartwychwstałego. W ołtarzach bocznych umieszczone są obrazy i rzeźby z XVII-XVIII w. oraz zabytki starsze. W kościele zachowały się dwa krucyfiksy: procesyjny o cechach gotyckich z 1. połowy XV w. i drugi naturalnych rozmiarów z początku XVI w. Cechy gotyzujące mają rzeźby św. Anna i Pieta. Cenny jest zespół zabytków metalowych, klasycystycznych, które znalazły się w wyposażeniu świątyni w 1807 r.

Skwirtne, gmina Uście Gorlickie

dawna cerkiew

Cerkiew greckokatolicka pw. świętych Kosmy i Damiana w Skwirtnem wzniesiona została w 1837 r. w typie zachodniołemkowskim. Świątynia trój-dzielna zbudowana w konstrukcji zrębowej, pobita jest i pokryta gontami. Dachy zwieńczone są zakończonymi kopulasto wieżyczkami z wielobocznymi, ślepymi latarniami. Dekoracja malarska wnętrza z ok. 1900 r., złożona jest z motywów figuralnych i ornamentalnych. Wyposa-żenie cerkwi pochodzi głównie z XVIII-XIX w. Zachowały się pozostałości ikonostasu z XVIII-XIX w. m.in. z XVIII-wiecznymi ikonami Matki Boskiej z Dzieciątkiem i Chrystusa Pantokratora. Ołtarz główny datowany jest na połowę XIX w. Do wyposażenia należą także krzyż procesyjny dwustronnie malowany z XVIII-XIX w. i dwa krzyże ołtarzowe cerkiewne z tego samego czasu. Obecnie kościół filialny rzymskokatolicki po tym samym wezwaniem.

 Szymbark, gmina Gorlice

Kościół pomocniczy pw. Św. Wojciecha Biskupa w Szymbarku wzniesiony został w 1782 r. a jego fundatorem był Tadeusz Siedlecki. W 1920 r. dobudowana została zakrystia. Kościół był gruntownie remontowany ok. 1850 r. Kościół jest późnobarokowy, zbudowany w konstrukcji zrębowej. Ściany i dach pokryte są gontami, a zakrystia jest murowana. Na dachu umieszczona jest wieżyczka na sygnaturkę z latarnią. Ściany i stropy kościoła ozdobione są dekoracją malarską złożoną z motywów figuralnych i ornamentalnych wykonaną w 1940 r. przez Władysława Lisowskiego. Wyposażenie świątyni pochodzi głównie z XVIII-XIX w. Rokokowe ołtarze powstały w 2. połowie XVIII w. W ołtarzu głównym znajduje się krucyfiks i obraz św. Wojciecha z tego samego czasu. W lewym ołtarzu bocznym umieszczony jest m.in. barokowy obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVII-XVIII w. Drewniana chrzcielnica, ambona o charakterze barokowym i konfesjonały datowane są na wiek XIX. Barwne litografie z przedstawieniami stacji Drogi Krzyżowej wykonane zostały ok. połowy XIX w. Przed fasadą kościoła usytuowana jest murowana dzwonnica z XVIII/XIX w.

 

skansen

Ośrodek Budownictwa Ludowego w Szymbarku jest muzeum prezentującym kulturę ludową mieszkańców północnej części Pogórza Gorlickiego. Większość zabytków pochodzi z końca XIX w., choć są i z XVIII. Do ciekawszych obiektów w skansenie należą: kurna chałupa z Siar z połowy XIX w. (przykład biedniackiego domu mieszkalnego złożonego z trzech pomieszczeń), chałupa z Gródka z końca XIX w. (przykład czteropomieszczeniowej zagrody średnio zamożnego chłopa) i wiatrak koźlak z Krygu z początku XX w. W większości obiektów eksponowane jest zabytkowe wyposażenie związane z ich sposobem użytkowania np. meble, sprzęty i stroje, w budynkach przemysłowych narzędzia i maszyny, w stodołach wozy. W skansenie organizowane są okazjonalnie pokazy tradycyjnego rzemiosła (np. garncarstwa, kowalstwa i tkactwa). W sąsiedztwie muzeum położony jest drewniany dworek mieszczański zbudowany w latach 1918-1919.

Cerkiew parafialna greckokatolicka pw. Narodzenia Bogarodzicy w Szymbarku-Dolinach (obecnie rzymskokatolicki kościół filialny pod tym samym wezwaniem) wzniesiona została w 1821 r. Świątynia remontowana była gruntownie w 1856 i 1927 r. (w 1856 r. dobudowana została m.in. kruchta). Zbudowana została w konstrukcji zrębowej, pobita jest gontami i pokryta blachą. Wieżę z pozorną izbicą wzniesioną w konstrukcji słupowo-ramowej, wieńczy cebulasty hełm ze ślepą latarnią. Cerkiew jest dwudzielna. Do prezbiterium dobudowana jest zakrystia. Nad frontową częścią korpusu świątyni nadbudowana została wieża. W nawie i pod wieżą wydzielony jest babiniec. Ikonostas z zespołem ikon, wolnostojący ołtarz główny i dwa ołtarzyki boczne mają charakter barokowy i pochodzą z 1. połowy XIX w.

 

Śnietnica, gmina Uście Gorlickie

dawna cerkiew XVIII w.

Cerkiew pw. Św. Dymitra zbudowano w latach 1755 - 58 w typie budownictwa zachodnio-łemkowskiego. Przebudowano ja w pierwszej połowie XIX w. Jest to konstrukcja zrębowa, z wieżą konstrukcji słupowej. Posiada dachy namiotowe z baniastymi hełmami. Wyposażenie wnętrza pochodzi z XVII - XIX w., a polichromia ścienna z początku XX w.

Uście Gorlickie, gmina Uście Gorlickie

cerkiew

Cerkiew parafialna grecko-katolicka pw. Św. Parascewy w Uściu Gorlickim wzniesiona została w 1786 r. w typie zachodniołemkowskim.
Świątynia zbudowana została w konstrukcji trójdzielnej, zrębo-wej, pobita gontami i pokryta blachą. Wieża z nadwieszoną izbicą wzniesiona została w konstrukcji słupowo-ramowej i zwieńczona jest baniastym hełmem ze ślepą latarnią. Wszystkie człony budowli są kwadratowe. Figuralno-ornamentalna dekoracja malarska w świątyni wykonana została w 1938 r., a cerkiewne wyposażenie kościoła częściowo pochodzi z XVIII-XIX w. Późnobarokowy ikonostas i ikony wykonane zostały w XVIII w. Ołtarz główny datowany jest na wiek XIX w. Obecnie jest to kościół parafialny rzymskokatolicki pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, ale w kościele odbywają się także nabożeństwa unickie.

Wilczyska, gmina Bobowa

Kościół parafialny pw. Św. Stanisława Biskupa w Wilczyskach wzniesiony został w XVII w. (być może w 1605 r.). Kościół odnawiano gruntownie w XVIII w. a także dobudowano kaplicę. Kościół jednonawowy, zbudowany został w konstrukcji zrębowej, oszalowany i pokryty gontami. W dachu nad prezbiterium umieszczona jest wieżyczka na sygnaturkę z latarnią, zwieńczona hełmem ostrosłupowym.
Wyposażenie kościoła pochodzi głównie z XVIII w. Najstarszym zabytkiem w świątyni jest kamienna, gotycka chrzcielnica z 1486 r. W regencyjnym ołtarzu głównym z 2. ćwierci XVIII w. znajduje się obraz z przedstawieniem św. Stanisława Biskupa wskrzeszającego Piotrowina, zapewne z XVIII/XIX w. W lewym, barokowym ołtarzu bocznym z ok. 1700 r. umieszczone zostały m.in. XVIII-wieczne obrazy św. Anny Samotrzeć i Matki Boskiej Anielskiej. W ołtarzu prawym złożonym w XX w. z elementów barokowych znajdują się XIX-wieczne obrazy św. Anny i św. Antoniego. Ołtarz w kaplicy ze współczesną rzeźbą Najświętszego Serca Pana Jezusa pochodzi z XIX/XX w. Na belce tęczowej umieszczony jest barokowy krucyfiks z XVIII w. Na to samo stulecie datowane są ławy z płaskorzeźbionymi bokami i przedpiersiami. Klasycystyczna ambona pochodzi z XIX w.
Przed kościołem znajduje się murowana dzwonnica z 1. połowy XIX w. W sąsiedztwie świątyni usytuowane są murowane kaplice: neogotycka, grobowa rodziny Majchrowiczów z 1862 r. i XIX-wieczna z rzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem zapewne z XVIII/XIX w. we wnętrzu.

Wołowiec, gmina Sękowa 

cerkiew

Cerkiew greckokatolicka pw. Opieki Najświętszej Maryi Panny. Zbudowana w XVIII w., w XX praktycznie ocalono ją od ruiny. Konstrukcję ma zrębową, trójdzielną, posiada wieżę o konstrukcji słupowo - ramowej z izbica. Ikonostas uzupełniono ikonami ze zbiorów w Łańcucie.

Wysowa, gmina Uście Gorlickie

kościół

Kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej w Wysowej wzniesiony został w latach 1936-1938 według projektu architekta Zdzisława Mączeńskiego, w tradycji dawnego budownictwa regionalnego. Pracami przy budowie świątyni kierował najpierw Stanisław Marańda, a później Jan Bedus.
Świątynia jest oszalowana i pokryta blachą. Zbudowana została w konstrukcji zrębowo-słupowej. Wieża o pochyłych ścianach, z pozorną izbicą wzniesiona jest w konstrukcji słupowo-ramowej. Wieńczy ją hełm z ośmioboczną pozorną latarnią nakrytą kopułką. W dwuspadowym dachu nad nawą znajduje się wieżyczka na sygnaturkę z latarnią. Wyposażenie kościoła jest skromne. Barokowy ołtarz główny z XVIII lub XIX w. pochodzi z innego kościoła. W nim znajduje się obraz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny namalowany według Murilla przez Mieczysława Wyrobka.

cerkiew

Cerkiew greckokatolicka pw. Św. Michała Archanioła w Wysowej wzniesiona została w 1779 r. na miejscu poprzedniej spalonej w 1777 r. w czasie walk konfederatów barskich z wojskami rosyjskimi. Budowla w typie zachodnio-łemkowskim, wzniesiona w konstrukcji zrębowej, oszalowana i pokryta blachą. Wysoka wieża z izbicą wzniesiona została w konstrukcji słupowo-ramowej, a wieńczy ja hełm baniasty z pozorną latarnią. W ścianach izbicy umieszczone są ślepe tarcze zegarowe. Dachy zwieńczone zostały wieżyczkami takiego samego kształtu jak hełm wieży. Cerkiew jest dwudzielna (pierwotnie była trójdzielna). Dekoracja malarska wnętrza cerkiewnego wykonana została w latach 1912-1913. Składa się z motywów architektonicznych, figuralnych i ornamentalnych. W świątyni znajduje się wyposażenie cerkiewne z XVIII i XIX w. Szczególnie godny uwagi jest cenny późnobarokowy ikonostas z dobrze zachowanym kompletem ikon. Obecnie jest to cerkiew filialna parafii prawosławnej w Hańczowej.

Zdynia, gmina Uście Gorlickie

cerkiew XVIII w.

Cerkiew greckokatolicka pw. Opieki Najświętszej Marii Panny pochodzi z 1786 r. Świątynia jest trójdzielna, jednonawowa, konstrukcji zrębowej z wieżą słupowo - ramową. Ołtarz główny jest rokokowy, pochodzi z XVIII w. Obok stoi drewniana dzwonnica z 1912 r. Obecnie jest to świątynia prawosławna.

 

Free Joomla Lightbox Gallery

POWIAT GORLICKI TO:

110000 MIESZKAŃCÓW
996 KM2 POWIERZCHNI
37 PROJEKTÓW EU
STAROSTWO POWIATOWE W GORLICACH

ul. Biecka 3, 38-300 Gorlice
woj. małopolskie
www.powiatgorlicki.pl
tel.: (018) 353 53 80
fax: (018) 353 75 45
starostwo@powiatgorlicki.pl

Godziny pracy:

Poniedziałek - piątek 7.30 - 15.30

GORLICE

49°39'44.9"N 21°09'39.4"E